условные предложения в казахском языке

Условные предложения в казахском языке

Изучать условное наклонение лучше сразу после изучения прошедшего времени глагола, так как они одинаково образуются, отличие только в суффиксах, присоединяющихся к основе глагола.

От глагола в неопределённой форме отбрасывается суффикс ‘ у ‘ и добавляются суффиксы ‘ са/се ‘.

После суффиксов следуют Личные окончания-2.

мен жаз са м – если я напишу, сен бар са ң – если ты придёшь

Условное наклонение удобнее рассматривать в сложных предложениях:

Не забывайте о глаголах-исключениях, к которым добавляются дополнительные буквы ‘ й, ы, і ‘ (см. переходное и прошедшее время):

✔ Добавление к глаголам в условном наклонении суффиксов ‘ шы/ші ‘ в первом лице обозначает сожаление, а во втором лице – просьбу.

Жаз са м шы. – Надо было написать. Бар са ң шы. – Иди же.
Оның ат ы н сұра са м шы. – Мне надо было спросить его имя.

Отрицание
Отрицательная форма глагола образуется при помощи отрицательных суффиксов ( ба/бе, па/пе, ма/ме ), которые присоединяются к основе глагола, затем следуют суффиксы условного наклонения и Личные окончания-2:

✔ В вопросительных предложениях глагол в условном наклонении с дополнительным словом ‘ қайтеді ‘ означает совет или предложение:

Былай ет се к қайтеді? – А что, если сделать так?
Екеу міз біраз әңгімелес се к қайтеді? – А что, если мы немного поговорим с тобой вдвоём?
Қаш ып кет се к қайтеді? – А если нам сбежать?
Кейін ге қалдыр са қ қайтеді? – Может, отложим на потом?
Қал са ң қайтеді? – Может, останешься?
Ертең бар са м қайтеді? – А, может, завтра пойти?

Источник

Условные предложения в казахском языке

№1. С глаголами
тыңдау, болу, күлу, міну, қыдыру, жүгіру, отыру, кету, билеу,
емделу, соғу, есту, қою, шаршау, жіберу, алу

*****
тыңдасам, тыңдасақ, тыңдасаңыз, тыңдаса
болсам, болсақ, болсаңыз, болса
күлсем, күлсек, күлсеңіз, күлсе
мінсем, мінсек, мінсеңіз, мінсе
қыдырсам, қыдырсақ, қыдырсаңыз, қыдырса
жүгірсем, жүгірсек, жүгірсеңіз, жүгірсе
отырсам, отырсақ, отырсаңыз, отырса
кетсем, кетсек, кетсеңіз, кетсе
билесем, билесек, билесеңіз, билесе
емделсем, емделсек, емделсеңіз, емделсе
соқсам, соқсақ, соқсаңыз, соқса
естісем, естісек, естісеңіз, естісе
қойсам, қойсақ, қойсаңыз, қойса
шаршасам, шаршасақ, шаршасаңыз, шаршаса
жіберсем, жіберсек, жіберсеңіз, жіберсе
алсам, алсақ, алсаңыз, алса

№2. Добавьте суффиксы условного наклонения и Личные окончания-2. Образуйте отрицательную форму.
Сен алсаң. Сен алмасаң.

1) Сен (алу). 2) Сіздер (көру). 3) Сіз (үйрену). 4) Мен (ашу). 5) Ол (болу). 6) Сен (беру).
7) Біз (айту). Олар (түсіндіру). 9) Мен (ойлану). 10) Сіздер темекі (шегу). 11) Ол (қателесу).
12) Сен (оқу). 13) Олар (соғу). 14) Мен (есту). 15) Біз (сұрау). 16) Ол (қабылдау).
17) Сендер (талдау). 18) Біз (келісу). 19)Мен (жағу). 20) Олар (бітіру). 21) Сіз (отыру).
22) Сендер (кету). 23) Ол (жүгіру). 24) Сіз (тұру). 25) Сен (күту). 26) Біз (қыдыру).
27) Сіздер (ұмыту). 28) Мен (ішу). 29) Ол (жіберу).

*****
1) Сен алсаң. Сен алмасаң. 2) Сіздер көрсеңіздер. Сіздер көрмесеңіздер. 3) Сіз үйренсеңіз.
Сіз үйренбесеңіз. 4) Мен ашсам. Мен ашпасам. 5) Ол болса. Ол болмаса. 6) Сен берсең.
Сен бермесең. 7) Біз айтсақ. Біз айтпасақ. Олар түсіндірсе. Олар түсіндірмесе. 9) Мен ойлансам.
Мен ойланбасам. 10) Сіздер темекі шексеңіздер. Сіздер темекі шекпесеңіздер. 11) Ол қателессе.
Ол қателеспесе. 12) Сен оқысаң. Сен оқымасаң. 13) Олар соқса. Олар соқпаса. 14) Мен естісем.
Мен естімесем. 15) Біз сұрасақ. Біз сұрамасақ. 16) Ол қабылдаса. Ол қабылдамаса. 17) Сендер
талдасаңдар. Сендер талдамасаңдар. 18) Біз келіссек. Біз келіспесек. 19) Мен жақсам. Мен жақпасам.
20) Олар бітірсе. Олар бітірмесе. 21) Сіз отырсаңыз. Сіз отырмасаңыз. 22) Сендер кетсеңдер. Сендер
кетпесеңдер. 23) Ол жүгірсе. Ол жүгірмесе. 24) Сіз тұрсаңыз. Сіз тұрмасаңыз. 25) Сен күтсең. Сен күтпесең.
26) Біз қыдырсақ. Біз қыдырмасақ. 27) Сіздер ұмытсаңыздар. Сіздер ұмытпасаңыздар. 28) Мен ішсем.
Мен ішпесем. 29) Ол жіберсе. Ол жібермесе.

№3 Добавьте суффиксы условного наклонения и Личные окончания-2. Переведите на русский язык.
1) Біз бүгін билет ал________, ертең үйге қайтамыз. 2) Егер олар түсіндір_______, сен білесің.
3) Егер жаңбыр жау_______, қолшатырымды аламын. 4) Егер сендер кешік______________, онда
жиналысты өзіміз бастаймыз. 5) Егер мен кел_________, біз сөйлесеміз. 6) Баласы жақсы
оқы_______, анасы қуанады. 7) Сіздер мәтінді түсін______________, сұрақтарға жақсы жауап
бересіздер. Егер ол тырыс_______, тапсырманы орындайды. 9) Егер сен көп тіл біл_________,
жаман болмайды. 10) Егер сіз оған көмектес_________, ол қуанады. 11) Егер менде мүмкіндік
бол_______, кешке келемін. 12) Егер сіздер сұрама______________, онда олар ештеңе айтпайды.
13) Егер басым ауыр_______, мен дәріні ішемін. 14) Ол шақырма_______, бармаймын.
15) Мен қателеспе_______, бүгін Алманың туған күні.

№4 Переведите на казахский язык.
1) Если прочитаешь, поймёшь. 2) Если мы устанем, отдохнём. 3) Если у него заболит голова,
то он к врачу пойдёт. 4) Если вы (сіз) позвоните, то мы встретимся. 5) Если спросят, я отвечу.
6) Если день будет тёплым, то пойдём в парк. 7) Если мы посоветуемся, то примем правильное
решение. Если завтра будет праздник, то я к Алме поеду. 9) Если снег пойдёт, то день
похолодает. 10) Если он пригласит нас в гости, то мы пойдём. 11) Если он завтра придёт,
я скажу. 12) Если подумаете, то поймёте. 13) Если в театр пойдёте, не пожалеете. 14) Если
завтра не забуду, то позвоню тебе. 15) Если он урок хорошо не поймёт, то мы поможем.

Источник

Сложноподчиненные предложения

Сложноподчиненные предложения состоят из главного и придаточного. Они связаны

между собой подчинительными союзами или союзными словами.

Формы сказуемого Примеры

Сказуемое придаточного Єлия ж±мыстан оралѓаннан

предложения времени соњ, ќонаќ ‰йiне орналастыќ.

выражается Мы устроились в гостинице

1. причастием прошедшего после того, как Алия

времени с суффиксами вернулась с работы.

форме дательного и шыќќанда, жауын жауып кеттi.

местного падежей с Когда они вышли из

послелогами дейiн, кейiн, университета, пошел дождь.

2. причастием прошедшего Олар келгенше, бiз ж±мысты

ша, ше Мы завершили работу, пока они

Сказуемое придаточного Єлияны кµрсењ, сєлем айт.

предложения условного Передай привет, если увидишь Алию.

выражается глаголом Ауа райы жаќсы болса, ќыдырамыз.

Сказуемое придаточного Жањбыр жауѓандыќтан, жол

предложения причины ж‰ре алмадыќ. Жањбыр жауѓан

выражается причастием соњ, жол ж‰ре алмадыќ.

прошедшего времени с Мы не смогли уехать, так как

Сказуемое противительно- Ол шаќырса да, Асќар келмедi.

подчинительного Ол шаќырѓанмен, Асќар келмедi.

придаточного предложения Аскар не пришел, хотя он и

выражается условной формой приглашал.

Сказуемое придаточного Университетке бару ‰шiн, бiз

предложения цели троллейбусќа отырдыќ.

выражается сочетанием Университетке бармаќ болып,

-паќ/-пек+болып поехать в университет.

Сказуемое придаточного Бiр нєрсе есiне т‰сiп, ол тез

предложения образа ж‰рiп кеттi.

действия и степени Бiр нєрсе есiне т‰сiп

выражается деепричастием кеткендей, ол тез ж‰рiп кеттi.

Источник

Условные предложения в казахском языке

Простые предложения бывают четырёх видов:

1) Повествовательные (хабарлы сөйлем);
2) Вопросительные (сұраулы сөйлем);
3) Побудительные (бұйрықты сөйлем);
4) Восклицательные (лептi сөйлем).

1) Повествовательные предложения бывают:

Алма диван да жатыр. – Алма лежит на диване.
Ол институт та оқы п жүр. – Он в институте учится.

б) Отрицательными. Отрицательные предложения образуются либо с помощью слов ‘ емес, жоқ ‘, либо с помощью отрицательных суффиксов ( ба/бе, па/пе, ма/ме ):

2) Вопросительные предложения образуются:

а) с помощью вопросительных местоимений ( Кiм? Қандай? Қай? и т.д.)

б) с помощью вопросительных частиц ( ба/бе, па/пе, ма/ме )

Сіз қазақ тіл i н үйрен е сіз бе? – Вы казахский язык изучаете?
Сен театр ға бар ды ң ба? – Ты ходил в театр?

в) с помощью интонации

3) Побудительные предложения выражаются повелительным наклонением глагола 2-го и 3-го лица:

4) Восклицательные предложения выражают различные эмоции:

Көп рақмет! – Большое спасибо!
Қандай жақсы кітап! – Какая хорошая книга!

Источник

Шартты сөйлемдер: түрлері, жасалуы / Conditional sentences

Ағылшын тілінде шартты райлы сөйлемдердің бірнеше түрі бар. Real conditionals Іске асатын оқиғаны, іс-қимылды білдіреді.

Unreal conditionals Іске аспайтын іс-әрекетті көрсетеді.

If I work hard, I’ll pass all my exams.( Real conditional)

Шартты райдың бірінші түрінде if жалғаулығынан кейін жай шақ яғни Present Simple екінші сөйлемде жай келер шақ формасымен жасалады.

If+ Present simple, will + Simple form.

Шартты сөйлемнің екінші түрі мүмкін емес, мүмкіндігі аз, сенімсіз іс-қимылды осы шақта немесе келер шақта білдіреді.

If I had time now, I should go to the theatre, but I’m busy.

Шартты сөйлемнің екінші түрі жай өткен шақпен көмекші етістік should (would) етістіктің бірінші формасымен жасалады.If + Past Simple, would + infinitive.

Шартты сөйлемнің үшінші түрі өткен шаққа байланысты іс- әрекетті білдіреді және орындалмағандығын білдіреді.

Сонымен қатар шартты райлы сөйлемнің үшінші түрінде ауыспалы өткен шақ яғни, Past Perfect және should (would) етістіктің үшінші формасымен келеді. If + Past Perfect + would have + Past participle.

Wish and if only.

Wish + subject + a Past tense осы шаққа қатысты өкініш жайлы айтқанда қолданылады. Мысалы: I wish I could sing = I’m sorry I can’t sing.

Wish + subject + Past Perfect өткен шаққа қатысты өкінішті білдіру үшін қолданылады. I wish I hadn’t written him. = I’m sorry I wrote him.

If only тіркесінің мағынасы wish етістігінің мағынасына сәйкес, бірақ оған қарағанда мағынасы әсерлілеу. Eg: If only I had taken her advice!

I wish he would give my book ( I have been waiting for a book for two days)

I wish it would stop snowing.

Zero Conditional қашанда шындықты білдіретін жағдайды көрсетеді.

If + Present Simple + Present Simple.

Мысалы: If you have a headache, take tablets.

Mixed Conditional (Аралас шартты сөйлем)

Кейде шартты сөйлемнің екі бөлігі де екі шаққа қатысты болуы мүмкін.

Ex: If you had passed your exam yesterday, you would be happy now.

Шартты сөйлемнің қай түрін көрсет. If I were you, I should go to the doctor at once.

Шартты сөйлемнің түрін көрсетіңіз. If he had seen you yesterday, he would have told you about the meeting.

Етістіктің дұрыс нұсқасын қой. If I had a computer, I … access the Internet.

Етістіктің дұрыс нұсқасын қой. If you’ve finished watching TV. it off.

Eтістікті дұрыс қой. If it … last Sunday, we …to the country.

Шартты сөйлемнің түрін көрсет. If I had a beautiful voice, I’d sing in a band.

Шартты сөйлемнің түрін анықта. If+ Past Perfect would have+ Past Participle

Find the first conditional

Elicit other conditional clauses that means «if the condition is agreed or met»

Find out the type of conditionals which is used as blame, regret or relief

Find out the declarative sentence.

In this conditional sentences «will» is used as polite request not a future auxiliary; it means «are willing to»

Источник